Góry
Wiele osób, obawia się zimowych wyjazdów w góry. Respekt przed górami zimą to słuszny odruch. Nie należy jednak z tego powodu rezygnować z wycieczki - wystarczy się do niej odpowiednio przygotować…
Co zabrać na wyjazd zimą?
Podczas gdy wiele osób lekkomyślnie wyrusza na górskie wycieczki, łamiąc wszelkie zasady bezpieczeństwa, istnieje też całkiem spora grupa tych, którzy mając wystarczające doświadczenie, kondycję oraz ekwipunek czują blokadę przed zimową turystyką. W mediach wciąż słyszy się o górskich wypadkach - szacunek dla gór jest więc zawsze wskazany, nie należy jednak przesadzać z obawami. W większości przypadków wystarczy zadbać o właściwy ekwipunek (plus wiedzę, jak go używać) - i temu właśnie poświęcimy ten artykuł.
Od czego zacząć zimowe górskie wycieczki?
Oprócz odpowiedniego wyposażenia plecaka, podstawa to jak zawsze dobry plan. A najlepszy plan to taki, który jest dopasowany do naszych możliwości i umiejętności. Ktoś, kto nigdy nie był zimą w górach, nie powinien zaczynać od wycieczki na Rysy. Początkującym zimowym turystom zaleca się góry, w których ryzyko lawiny jest znacznie niższe a trasy łatwe orientacyjnie i nie za długie: większość zalesionych pasm beskidzkich spokojnie się nadaje do łatwej turystyki zimowej.
Co zmienia się zimą w górach?
Na co musisz przygotować się pakując plecak na zimową wędrówkę? Oto kilka najważniejszych czynników, które odróżniają zimę od lata w górach:
1. Przygotuj się na niskie temperatury
Niskie temperatury to największy czynnik ryzyka w górach zimą. Temperatura jest w stanie gwałtownie spaść nawet do minus 30 stopni. Tymczasem już w granicach 4-7 stopni jesteśmy w stanie, bez odpowiedniego przygotowania, wpaść w hipotermię. Ryzyko wychłodzenia zwiększa się proporcjonalnie do zmęczenia - organizm wymęczony długą, wielogodzinną wędrówką szybciej przegra walkę z mrozem.
Jak zatem ubrać się w góry zimą?
Zarówno zimą jak i w inne pory roku, najlepszym rozwiązaniem jest ubieranie się „na cebulę”. Podstawowa zasada mówi, aby zakładać warstwy, które będą ze sobą współpracować - oddychać wyprowadzając wilgoć na zewnątrz i trzymać ciepło jak najbliżej ciała.
Trzy warstwy ubrania.
- Warstwa 1. - bielizna.
Bielizna to warstwa najbliższa ciału. Powinna być wykonana z materiału umożliwiającego odprowadzanie nadmiaru wilgoci oraz szybko schnącego. Bawełniane koszulki w tej funkcji powinny być zabronione - raz przemoczone będą działać jak kompres chłodzący. Najlepsze są wszystkie termoaktywne materiały syntetyczne, a od wielu lat hitem jest naturalna wełna merino.
- Warstwa 2. - środkowa
Na bieliznę zakładamy odzież termiczną - jej główną funkcją jest zachowanie ciepła generowanego przez nasze ciało jak najbliżej skóry. Z tego względu poleca się, aby warstwa ta była dobrze dopasowana do ciała. Powinna też odprowadzać nadmiar wody na zewnątrz - podobnie jak bielizna. Doskonale sprawdzają się tutaj materiały takie jak polar, wełna i rozmaite techniczne syntetyki. Puch ma tę wadę, że zapocony lub zamoczony traci właściwości izolacyjne i zwyczajnie przestaje grzać.
- Warstwa 3. - zewnętrzna ochrona
Ostatnia warstwa ma za zadanie chronić nasze ciało przed warunkami zewnętrznymi i sprawić, aby wygenerowane podczas wędrówki ciepło nie uciekło. Tutaj możliwości jest dość sporo, w zależności od warunków atmosferycznych. Wszystkie materiały z membraną zapewnią nam zarówno odporność na opady, rozdarcia jak i wiatr. Warto pomyśleć zarówno o kurtce, jak i spodniach, ewentualnie samych stuptutach (ochraniaczach na nogawki). Dobrze spisują się również wszelkie softshelle, windstopery i kurtki typu stretch.
Czapka i rękawiczki
Nie trzeba chyba dodawać - ale dla porządku napiszemy - że nieodzowne zimą w górach będą także czapka i rękawiczki. Ze względu na chłodzący czynnik wiatru zimą znakomicie jest, gdy te części garderoby wykonane są z materiału wiatroodpornego. Przy wyjątkowym mrozie warto zaopatrzyć się dodatkowo w drugą parę rękawiczek - wiele osób bierze ze sobą parę rękawic jednopalczastych, łapawic wiatroodpornych lub puchowych. Znacznie łatwiej rozgrzać w nich zmarznięte palce.
Buty
Buty to w górach podstawa. Należy je starannie dobrać do rodzaju nawierzchni oraz warunków atmosferycznych. W kopnym mokrym śniegu przemokną szybciej niż w puchu lub na lodzie - wówczas ważna staje się ochrona przed mrozem. Praktycznie zawsze zimą wybiera się buty gwarantujące wodoodporność, a także posiadające wysoką cholewkę, za którą nie wsypie się śnieg (dodatkowym zabezpieczeniem będą stuptuty).
Co zabrać do plecaka?
Dodatkowa ochrona przed zimnem
Podczas marszu - kiedy jesteśmy rozgrzani może wystarczyć nam cienka warstwa. Jednak nawet krótki postój na posiłek czy sprawdzenie mapy może bardzo szybko wychłodzić nasz organizm. Wtedy okazać się może, że potrzebna jest dodatkowa warstwa. Znakomicie do tego celu sprawdzają się lekkie, ciepłe zajmujące niewiele miejsca w plecaku kurtki puchowe - to idealne ubranie na biwak lub postój. Nie polecamy jednak zakładać ich na sam marsz - szczególnie pod plecak - ponieważ przepocone i zamoknięte całkowicie tracą swoje walory grzewcze.
Zobacz też: Górskie filmy na długie, zimowe wieczory
Prowiant - energia w walce z zimnem
Prowiant to konieczność na każdej wycieczce. Dodatkowe kalorie zawsze pomogą nam zachować nieco więcej sił w walce z chłodem. Warto planując wycieczkę zimą pamiętać, jak zachowuje się jedzenie w zamrażarce. Zamrożona czekolada staje się twardym kamieniem - lepiej od niej sprawdzają się batony proteinowe. Całkiem nieźle mróz znoszą przegryzki w stylu żelowych misiów.
Woda w zwykłej butelce może całkiem szybko zamienić się w lód, dlatego zimą w górach zdecydowanie lepiej korzystać z termosu. Nigdy w górach nie należy wspomagać się alkoholem - jego rozgrzewające właściwości mogą być złudne. Rozszerzone naczynia krwionośne sprawiają bowiem, że po wypiciu alkoholu będziemy jeszcze bardziej podatni na mróz.
2. Przygotuj się na krótkie dni!
Zimą dni skracają się niemiłosiernie. W grudniu słońce zachodzi już o 16:00. Często przez cały dzień panuje szarówka. Jeśli dołożyć do tego nieprzewidziane obniżenie temperatury, nagły porywisty wiatr i zamieć, która zaciera wszelkie ślady - sytuacja może zrobić się niewesoła. Jak przygotować się do takich warunków? Po pierwsze należy dobrze zaplanować trasę. Nawet dobrze znany, łatwy latem szlak, zimą może zamienić się w arktyczną przygodę. Nieodzowne jest jak najwcześniejsze wyjście na szlak, a także zapoznanie się z trasą oraz zaplanowanie awaryjnego jej skrócenia.
Zimą na wyjazd w góry, do plecaka spakuj źródło światła
Zima i noc w górach bywa pięknym doświadczeniem. Ciemność bywa też powodem niepotrzebnych tarapatów. Absolutnym standardem powinno być więc zabranie w góry dodatkowego źródła światła. Niestety latarka w telefonie może nie być wystarczająca - w chłodzie telefon może szybko się rozładować (warto pomyśleć o powerbanku). Najlepsza w góry jest latarka typu czołówka, ponieważ można wykorzystywać ją podczas marszu nie narażając rąk na ochłodzenie i starcza na wielogodzinną wędrówkę.
3. Przygotuj się na trudny teren
Zimą wędrowanie po górach może być bardzo męczące. Szczególnie w wysokim, nieprzetartym śniegu, wymagającym torowania i szukania drogi. Wówczas sprawdzają się dobrze rakiety, lub narty skitourowe, albo typu backcountry. Z pewnością w górach zimą pomocne będą też kijki trekkingowe - warto pamiętać o założeniu na nie szerokich talerzyków.
Ważna jest także możliwość zamocowania do butów raków. Raki automatyczne i półautomatyczne - wykorzystywane w bardziej wymagającym technicznie terenie - mocuje się na buty posiadające odpowiednio przystosowane kanty. Na większość butów o twardej podeszwie można zamocować zwykłe raki paskowe. Chodzenie w rakach wymaga jednak nieco praktyki. Bez niej - mogą się one stać bardziej przeszkodą niż pomocą. W 90 procentach sytuacji wystarczające będą jednak zwykłe raczki - mocowane na wszystkie buty i dostępne dziś w powszechnej sprzedaży.
Czekan turystyczny lub tzw. dziaby to już bardziej zaawansowany sprzęt - używany w stromym terenie wymagającym umiejętności wspinania. Zarówno korzystania z raków, jak i czekana, a także podstawowych umiejętności poruszania się w terenie zagrożonym lawinami można nauczyć się podczas kursu turystyki zimowej. Polecamy ukończenie takiego kursu przed wyprawami w tereny górskie bardziej niebezpieczne, takie jak Tatry czy Alpy.
4. Przygotuj się na lawiny
Jak pisaliśmy powyżej, aby udać się na zimowe wycieczki w obszary zagrożone lawinami warto wybrać się na kurs turystyki wysokogórskiej lub w inny sposób zdobyć niezbędne doświadczenie. Teren lawinowy wymaga dużo większej ostrożności i olbrzymiej wiedzy w rozpoznawaniu zagrożeń. W Polsce do miejsc o szczególnym zagrożeniu lawinowym należą szlaki w Tatrach, a także Karkonoszach, na Babiej Górze i niektóre szlaki w Bieszczadach.
Absolutną podstawą jest w takich miejscach używanie lawinowego zestawu ABC. W jego skład wchodzą: sonda, łopata i detektor. Samo posiadanie tego sprzętu jednak nie wystarczy. Podczas zejścia lawiny kluczowe znaczenie mają pierwsze minuty - kiedy pomoc jest jeszcze daleko. Dlatego tak ważne jest, aby regularnie ćwiczyć używanie zestawu ABC, tak, by w sytuacjach koniecznych móc używać go w sposób zautomatyzowany.
Od jakiegoś czasu coraz bardziej popularne stają się plecaki lawinowe, pomagające osobie porwanej przez śnieg utrzymać się na powierzchni lawiny.
Zobacz też:
5. Przygotuj się na nieprzewidziane!
O kilku rzeczach już mówiliśmy, ale warto zebrać je wszystkie w jednym miejscu. Podczas zimowych wędrówek po górach wszystko jest ok, dopóki… jest ok! Kiedy jednak zaczyna się psuć, bardzo szybko sytuacja staje się niebezpieczna. Zgubienie drogi, kontuzja, osłabienie lub nagłe wychłodzenie organizmu, lawina… wszystkie te awaryjne sytuacje bardzo szybko eskalują, nie pozostawiając nam czasu na zastanawianie się. Dlatego tak ważne jest aby umieć się odpowiednio do nich zachować. Oto elementy wyposażenia, które pomogą przetrwać w najbardziej ekstremalnych warunkach.
- Folia NRC - pomoże przetrwać do nadchodzącej pomocy, chroniąc organizm przed wychłodzeniem.
- Ogrzewacze chemiczne - mogą uchronić nas przed odmrożeniem najbardziej wrażliwych części ciała - dłoni, stóp.
- Aplikacja Ratunek w telefonie - pomoże szybko wezwać pomoc. Ważne jest aby mieć ze sobą telefon i dodatkowe źródło energii w postaci powerbanka.
- Łopata śnieżna - pomoże nam wykopać jamę śnieżną, w której możemy bezpiecznie schronić się przed wichurą i przeczekać do nadejścia dnia.
- Płachta biwakowa - używana jest często przez wspinaczy, pozwala przenocować w trudnych warunkach w górach - na przykład na półce skalnej - nie zajmuje przy tym dużo miejsca w plecaku. Nie daje tak dużego komfortu jak namiot (istnieją zresztą bardzo małe „namioty szturmowe” o wadze max. 1 kg), a nocowanie w niej należy uznać za awaryjne.
- Lawinowy zestaw ABC - ratuje życie pozwalając odszukać osobę zasypaną pod śniegiem.
Lista rzeczy, które należy zabrać na wyjazd w góry zimą
Podsumowując, oto lista rzeczy, które warto zabrać na jednodniową wycieczkę w góry:
- Czołówka
- Telefon a w nim: aplikacja do nawigacji oraz aplikacja ratunek
- Powerbank do naładowania awaryjnego telefonu
- Mapa
- Dodatkowa warstwa ubrania (np. Kurtka puchowa)
- Rękawice, czapka, buff
- Ewentualnie - ogrzewacze chemiczne
- Folia NRC
- Apteczka
- Termos z herbatą
- Prowiant
- Kijki trekkingowe z szerokimi nakładkami
- Raczki lub raki
- Rakiety lub narty skitourowe
- Lawinowe ABC